Северна Македонија е ставена во групата на земји-кандидати кои покажуваат застој во процесот на пристапување кон Европската Унија. Европската комесарка за проширување Марта Кос, при презентирањето на најновиот извештај за напредокот на земјите-кандидати пред Комитетот за надворешни работи на Европскиот парламент (AFET), истакна дека земјата не презела одлучни чекори за да напредува во преговорите и дека останува блокирана поради неспроведувањето на уставните измени.
Кос оцени дека Северна Македонија останува целосно усогласена со Заедничката надворешна и безбедносна политика на ЕУ (CFSP) и дека продолжува со техничката работа во рамките на Кластерот 1, кој ги опфаќа владеењето на правото, реформата на јавната администрација и зајакнувањето на демократските институции. Но, додаде дека во текот на изминатата година не бил направен ниту еден решителен чекор напред во процесот на интеграција.
„Северна Македонија остана целосно усогласена со надворешната и безбедносната политика на ЕУ и продолжи со техничката работа на патоказите и акцискиот план поврзан со Кластерот 1, но земјата не презеде одлучни чекори за да напредува во процесот на пристапување во текот на изминатата година.
Мора да ги донесе уставните измени, во согласност со заклучоците на Советот од 2022 година, за да продолжи по својот пат кон Европската Унија,“
изјави Марта Кос пред европратениците во Брисел.
Недостатокот на напредок во усвојувањето на уставните измени, кои предвидуваат вклучување на бугарската заедница во Преамбулата на Уставот, останува главната причина зошто земјата сè уште не ги има отворено првите преговарачки поглавја со Унијата. Владата предводена од ВМРО-ДПМНЕ одбива да ги спроведе измените без да добие јасни гаранции од Брисел дека по тој чекор нема да има нови услови или вета од страна на Бугарија. Оваа ситуација создаде целосна политичка блокада, што го спречува напредокот на земјата во пристапниот процес.
Во својот извештај, Марта Кос ги подели земјите-кандидати во три категории, при што Северна Македонија ја стави во втората група, заедно со Србија и Босна и Херцеговина, како држави кои се усогласени со надворешната политика на ЕУ, но не презеле доволно политички и институционални реформи. Во првата група, на земји со видлив напредок, ги вклучи Албанија, Црна Гора, Молдавија и Украина, а во третата, на земји со демократски регрес, ги наведе Турција и Грузија, при што за последната рече дека е „земја-кандидат само по име“ поради ерозијата на демократските стандарди.
Според извештајот, Северна Македонија и Украина се 100% усогласени со надворешната политика на ЕУ, додека Србија само 62%, што покажува дека формалното усогласување не е доволно без реални политички одлуки. Кос нагласи дека, иако Европската Унија останува посветена на процесот на проширување, „прозорецот на можности за земјите од Западен Балкан нема да остане отворен засекогаш“.
Таа најави дека Европската комисија наскоро ќе ја објави новата Стратегија за проширување, која ќе вклучи внатрешни реформи во Унијата и нови гаранциски механизми за да се спречи назадување на земјите-членки по пристапувањето. Исто така, најави три нови тематски стратегии во кои ќе бидат вклучени и земјите-кандидати: за зајакнување на демократијата и владеењето на правото, за поголемо вклучување на граѓанското општество, и за зголемување на отпорноста на медиумите кон дезинформации.
Пораката на Кос до Скопје беше јасна: Европската Унија очекува конкретни дела, а не само формална усогласеност. Северна Македонија се наоѓа во фаза на политички и институционален застој — усогласена со Брисел на хартија, но блокирана во реални реформи. Без усвојување на уставните измени и без храброст за суштински политички чекори, земјата ризикува да заостанува зад Албанија и Црна Гора, кои веќе се движат со поголема динамика кон Европската Унија.
